- nieuwe centrales algemeen:
- algemene discussie over het bouwen van een of meerdere kerncentrales, tot het moment dat er een duidelijke locatie genoemd is of een locatiegebonden procedure begint
ASEV: 10 locaties in aanmerking voor bouw
Het Aanvullend Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (ASEV) verschijnt met een lijst van 10 mogelijke locaties voor kerncentrales: Eemshaven, Urk, Ketelmeer, Flevopolder, Wieringermeer, Maasvlakte, Tholen, St. Philipsland, Borssele, Bath/Hoedekenskerke Volgens de criteria bevolkingsdichtheid, beschikbaarheid van koelwater en inpassing in de structuur van de elektriciteitsvoorziening gaat de voorkeur uit naar Eemshaven, Urk, Ketelmeer, Wieringermeer en Bath/Hoedekenskerke. Het in juli 1975 gepubliceerde deel A noemde ook nog de nu afgevallen locatie Diemen. Dit betekent dat uit deze 10 een keuze gemaakt moet worden, als er gekozen wordt voor de bouw. Dit kabinet heeft die beslissing uitgesteld tot een volgend kabinet. Tot 1 juli komt er nu een inspraakronde.
Een paar dagen voor de voorlichtingsavonden zouden beginnen (op 13 april), besluit het demissionaire kabinet die uit te stellen tot juni en de termijn voor inspraak tot 1 september. Er is veel kritiek op de ASEV voorlichtingsbrochure ‘Plaatsen voor kerncentrales en wat u daar over te zeggen hebt’. Zo staat bij de gevolgen van een ongeluk bijvoorbeeld dat het aantal “directe sterfgevallen“ een “bruikbare graadmeter“ is.
Druk om niet akkoord te gaan met uitbreiding UCN
In het regeerakkoord voor het tweede kabinet Den Uyl (PvdA, D66 en CDA) dat bijna rond lijkt, is afgesproken de voorbereidingen voor de bouw van kerncentrales op te schorten en de beslissing tot bouw opnieuw te overwegen. In ruil voor het (voorlopig) uitstel van de bouw van nieuwe kerncentrales zou de PvdA haar verzet tegen uitbreiding van de UC-fabriek hebben opgegeven en een compromis met het CDA hebben bereikt.
Vanuit kerkelijke en universitaire kringen wordt een dringend beroep gedaan op de fracties die betrokken zijn bij de kabinetsformatie om uitbreiding van de UC-fabriek in Almelo te voorkomen. In de open brief aan de Kamerfracties wordt de omstreden leverantie van verrijkt uranium aan Brazilië in herinnering gebracht en wordt betoogd dat uitbreiding van UCN “een onomkeerbare stap is naar verdere uitbreiding van kernenergie in Nederland en West-Duitsland.“ Maar Lubbers ligt dwars en het tweede kabinet Den Uyl zal er niet komen.
Noord-Holland: eerst afvalprobleem oplossen
Provinciale Staten van Noord-Holland neemt een motie aan waarin staat dat ze niet meer meewerken aan de toepassing of bevordering van kernenergie, zolang de daarmee samenhangende afval- en veiligheidsproblematiek niet is opgelost. Het onderzoek naar oplossingen voor deze problematiek zal echter niet worden geblokkeerd. Medewerking aan bestaande kerncentrales ook niet.
Kernenergienota: 5-6 nieuwe kerncentrales tot 2000
De nieuwe Kernenergie nota (Brandstofinzet centrales) van de regering wordt gepubliceerd. Het is het derde deel van de Nota Energiebeleid (Deel I = uitgangspunten en besparingsprogramma uit sept. 1979; Deel II = Steenkool uit februari 1980). Het is het uitgangspunt voor de BMD die op 1 januari van start moet gaan. Het is ook de dikste tot nu toe: 459 bladzijden. Er moet binnen twee jaar besloten worden tot de bouw van drie 1000MW kerncentrales en dan tot 2000 nog eens twee of drie. Bij voorkeur moeten de eerste drie worden gebouwd bij de westelijke Noordoostpolderdijk (Urk -2) en een in Borssele. De gemeentebesturen zijn niet blij.
Over veiligheid: “De conclusie van deze (Rasmussen) studie is dat het risico van kernenergie centrales –zelfs in aanmerking nemend de onnauwkeurigheid in de berekeningen van de kansen en de gevolgen van ongevallen – buitengewoon klein is wanneer dat wordt vergeleken met andere risico’s waaraan de samenleving blootstaat of zichzelf bloot stelt.“ Over afvalopslag staat er: “De regering is van oordeel dat de methode voor het opbergen van radio-actief afval in diepgelegen, stabiele geologische formaties zonder onaanvaardbare risico’s voor de mens en zijn leefwereld in beginsel aanwezig is.“
Een ‘flodderstuk’ wordt het genoemd, gebaseerd op archaïsche standpunten en uitgangspunten, “geen flauw benul van de breed uitgemeten bezwaren en kritieken op kernenergie, valse redeneringen, slechte argumenten en fantasieën voeren de boventoon.“ NRC schrijft: “Zo barst en kraakt de Nota van alle kanten. En die moet dan de inzet zijn van de 'brede maatschappelijke discussie'; een discussie over een nota die rammelt en waarover men kan discussiëren zoveel men maar wil.“
Geheim stuk over voorbereiding bouw kerncentrales
De regering bereidt zich voor op de bouw van nieuwe kerncentrales. In een ‘vertrouwelijk’ stuk van (ws) het ministerie van Economische Zaken wordt alles op een rijtje gezet en o.a. een tijdschema gemaakt van wat er wanneer moet gebeuren. In deze planning wordt onmiddellijk begonnen met de voorbereiding, zodat meteen na het “parlementsbesluit MD“ (Maatschappelijke Discussie) begonnen kan worden met het aanvragen van offertes (maart 1985). In die planning kan begin 1988 met de bouw begonnen worden en de inbedrijfstelling is dan in 1994. Opmerkelijke (onder meer) is dat er al een organisatie NV Kerncentrales i.o. gevormd moet worden, vòòr een parlementsbesluit. Het document wordt pas openbaar als een actiegroep in juni 1985 inbreekt in het ministerie en documenten buit maakt. Op 3 mei 1984 ontkent minister Van Aardenne in de Kamer nog stellig:“Het is dus niet zo dat draaiboeken worden uitgewerkt."
‘Binnen jaar afronding besluitvorming’ kerncentrales
Een ambtelijke notitie, vastgesteld op 14 mei, van het Ministerie van EZ lekt op 29 mei uit: 4.000MW nieuw kernenergie vermogen, met de ingebruikneming van de eerste kerncentrale in 1995 en nu nog een jaar om de besluitvorming af te ronden. Het heeft veel weg van een ontwerpregeringsstandpunt. De Brauw reageert diezelfde avond nog woedend en noemt de f 27 miljoen die de BMD heeft gekost “weggegooid geld.“ Van Aardenne schrijft dat het kabinet “op of rond de derde dinsdag in september“ een positief standpunt over de kerncentrales moet publiceren. Tijdens een interpellatie in de Kamer hierover op 27 juni geeft Van Aardenne toe dat er actief geprobeerd wordt elektriciteitsmaatschappijen een vergunning aan te laten vragen en dat hij overweegt een miljoen uit te trekken om een offerte aan te vragen. En zoals later zal blijken uit stukken die bij een inbraak bij EZ buitgemaakt worden, is dat niet het enige.
Vertraging besluitvorming kerncentrales
De ministerraad gaat praten over de notitie van Van Aardenne waarin hij voorstelt minimaal 2, en maximaal 6 kerncentrales te bouwen. Althans dat was de bedoeling, maar de wet tweeverdieners en de spreiding van de PTT kost zoveel tijd dat ze er niet aan toe komen. Opnieuw uitstel dus, voor een beslissing die “op of rond“ prinsjesdag al genomen had moeten worden. Lubbers verwacht wel dat nog voor het Kerstreces een besluit genomen kan worden.
Maar ook in de ministerraad van 15 december lukt het weer niet om een besluit in het kabinet te nemen over nieuwe kerncentrales; ligt Winsemius (die er maximaal 2 wil) al een tijdje dwars, nu schijnt ook Ruding (Financien) financiële voorwaarden te stellen. Dit jaar wordt het niks meer, moet ook Lubbers toegeven.
Aankondiging nieuwe kerncentrales
Officieel heet het: ‘Regeringsstandpunt met betrekking tot Eindrapport van de Maatschappelijke Discussie Energiebeleid’. De ministerraad besluit “minimaal 2 kerncentrales te bouwen met een minimale gezamenlijke capaciteit van 2500MW“ maar houdt ook de mogelijkheid open voor uitbreiding naar 4000 MW. Het wordt voorgesteld als een troef van het diversificatiebeleid. De voorkeur gaat uit naar Borssele als eerste vestigingsplaats. Daarnaast worden vijf andere locaties genoemd: Noordoostpolder, Eemshaven, Maasvlakte, Moerdijk en Ketelmeer. Als de Kamer akkoord gaat wordt de PKB-procedure ingang gezet om tot de meest geschikte vestigingsplaats(en) te komen. De PKB kan tegen het eind van het jaar afgerond worden, zo wordt verwacht.
Het Kabinet heeft haast. Men kiest er niet voor eerst een principe besluit te nemen en dan na politieke instemming te starten met een implementatietraject, maar direct te komen met een voornemen met concrete aantallen en vestigingsplaatsen. Initiatieven tot investeren en bouwen worden weliswaar aan de sector over gelaten, maar in het eerstvolgende Elektriciteitsplan moeten dan wel besluiten zijn opgenomen. Kamer gaat akkoord mede doordat EZ er mee instemt af te zien van het voornemen een landelijk productiebedrijf voor elektriciteit te vormen.
De meeste reacties zijn voor de hand liggend, milieubeweging fel tegen en elektriciteitsbedrijven (althans zo zegt de SEP. Maar van de elf leden van de SEP zijn er nu maar 4 voor nieuwe kerncentrales, 4 zeker tegen en de ander drie ws. ook), en de werkgevers (VNO) zijn blij. De VVD ook, CDA is ‘kritisch’ en vindt dat er aan voorwaarden voldaan moet worden: aanvaardbare kosten, oplossing voor radioactief afval en voldoende maatschappelijk draagvlak. De PvdA wil er een hoofdpunt van maken in de campagne voor de verkiezingen in mei 1986 en wil dan het besluit terugdraaien. De waterleidingbedrijven zijn ‘beducht’.
De optie ‘opwerking’ wordt open gelaten. Niet opwerken is zelfs nog een beetje goedkoper, en ook de situatie op de uraniummarkt maakt opwerken niet noodzakelijk, schrijft het kabinet Lubbers. Het is ruim 10 jaar nadat het Kabinet Den Uyl een soortgelijke beslissing nam., met … jazeker, minister van EZ, Ruud Lubbers.
Inbraak bij Economische Zaken
Zonder twijfel een van de meest spraakmakende antikernenergie-acties uit de periode na Dodewaard '81, vindt plaats in de nacht van 20 op 21 juni in Den Haag. In het ministerie van Economische Zaken wordt ingebroken op de afdeling van 't Directoraat-Generaal voor Energie. Zes postzakken papier 'verhuizen', zakken vol dossiers, brieven, notulen, notities, agenda's, etc. De groep die de diefstal pleegt noemt zich 'De Wraak van Jhr. Mr. De Brauw', naar de voorzitter van de stuurgroep die de Brede Maatschappelijke Discussie organiseerde. De Brauw had zich 'teleurgesteld' uitgelaten toen bleek dat het kabinet, ondanks de duidelijke uitslag van de BMD, van plan was om kerncentrales te gaan bouwen.
Een paar dagen na de inbraak komt al de eerste onthulling: de kernenergie-lobby pleit voor deelneming in de bouw van een tweede snelle kweekreactor. Als er niet snel een positief besluit daar over genomen wordt, zal de nucleaire industrie orders mislopen voor onderzoek en bouw. Hoewel het kabinet dit voorstel liever niet in de Tweede Kamer aan de orde stelt, een meerderheid is waarschijnlijk tegen, reserveren ze al wel geld voor een onderzoeksprogramma en zetten daarmee de Kamer buitenspel.
Uit de volgende serie documenten (gepubliceerd in Bluf! 11-7) blijkt dat de minister van Economische Zaken Van Aardenne en Van Agt, de Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, onderling al hebben besloten dat de nieuwe kerncentrales in Borssele en Moerdijk gebouwd zullen worden Milieudefensie eist naar aanleiding hiervan de heropening van het Kamerdebat over de bouw van nieuwe kerncentrales, omdat deze brief nog vóór dat debat is geschreven en goedgekeurd werd door Van Aardenne. CDA en VVD vinden de uitlatingen weliswaar ongelukkig, maar zien geen aanleiding in heropening van het Kamerdebat. In hetzelfde nummer van Bluf! een onthulling over een 'blanco-cheque' van Van Aardenne aan de Hoogovens-dochter Aldel: f 500.000.000,- extra steun en de garantie dat de kosten van een eventuele sluiting door de staat betaald zullen worden. Van Aardenne bijt vervolgens van zich af, door het publiceren van de gestolen stukken een 'schandelijke zaak' te noemen: “Ik meen dat de kranten er goed aan hadden gedaan als ze dat materiaal niet gepubliceerd hadden (...) Het is een aansporing om meer Watergate's in Nederland te krijgen en dan heb je mooi nieuws.“
De derde serie onthullingen (gepubliceerd 25-8) gaan over pogingen om de inspraak procedures te vermijden/versnellen met de betrekking tot de bouw van kerncentrales. Daarbij wordt het duidelijk dat de voorlichters in het rondreizend PKB-circus (Planologische Kern Beslissing) van 2 t/m 6 september, f 1500,- per avond (exclusief reis- en verblijfkosten) verdienen. Hoewel Winsemius (de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) blijk gaf van zijn ontsteltenis dat hij was gepasseerd in afspraken tussen staatssecretaris Van Amelsfoort en het Industrie en Havenschap Moerdijk over het opslaan van afval aldaar, wordt uit vertrouwelijke notities duidelijk dat hij van die afspraken wel degelijk op de hoogte was en dat zelfs een gedeelte van het geld (20 miljoen) van zijn ministerie afkomstig is.
Verder gaan er nog onthullingen over de gasprijzen-politiek, de aanbeveling om meer aardgas te exporteren omdat dat de komst van meer kerncentrales noodzakelijk maakt, en over de afspraken rond de orders voor de nieuwe centrales met Frankrijk, die bereid zouden zijn het afval uit Borssele en Dodewaard op te slaan. Die geheime contacten zijn echter door het uitstellen van de bouw in verband met Tsjernobyl (april '86) afgebroken, aldus een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken later.
"Hypotheek op de toekomst"
Twee dagen (17-18 juni) debatteert de Tweede Kamer over het voornemen van de regering minstens twee kerncentrales te bouwen. De VVD en CDA stellen als voorwaarde dat er een ‘verantwoorde oplossing’ gevonden wordt voor het kernafval en de locatie voor die tijdelijke bovengrondse opslag (wat een ‘verantwoorde oplossing’ wordt gevonden) in 1988 (als de definitieve vergunning voor de centrales verleend moet worden) bekend is. Ze gaan er van uit dat later (in de jaren 90) oplossingen voor definitieve ondergrondse opslag gevonden zullen vonden. Volgens de PvdA is daarmee “de hypotheek van de regeringspartijen op de toekomst volledig.“ Er zal een verkorte inspraakprocedure komen van drie maanden voor de vestigingsplaatsen van de kerncentrales die dan 1 november afgerond moet worden en dan kan het kabinet in februari 1986 een besluit nemen waar de centrales gebouwd gaan worden. In 1995 moeten die dan stroom gaan leveren. Uiteindelijk gaan de regeringspartijen CDA (met 3 tegenstemmende ‘dissidenten’) en VVD en klein rechts op 27 juni akkoord met de bouw van 2 kerncentrales, de linkse oppositie (PvdA, D66, PPR, PSP, EVP en CPN) stemt tegen.